Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), Avrupa Birliği’nin iklim değişikliğiyle mücadele stratejisinin önemli bir parçası olup, karbon sızıntısını önlemeyi hedefler. Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde oluşturulan SKDM, AB içindeki üreticiler ile çevre düzenlemeleri daha gevşek olan ülkelerden gelen ithalatçılar arasında adil rekabet koşulları oluşturmak amacıyla ithal ürünlere karbon bedeli uygular. Bu mekanizma, işletmelerin daha düşük emisyon standartlarına sahip ülkelere üretim kaydırarak küresel iklim çabalarını baltalamasını önlemeye çalışır.
SKDM’nin uygulanma süreci, işletmelere uyum sağlamaları için kademeli bir geçiş dönemi sunar. Mekanizma, 1 Ekim 2023’te geçiş aşamasına girmiş olup bu süreçte işletmelerin ithal ürünlerdeki gömülü emisyonları raporlaması gerekmekte, ancak herhangi bir mali sorumluluk taşımamaktadır. Bu dönem, 31 Aralık 2025’e kadar devam edecek ve 1 Ocak 2026 itibariyle SKDM tam olarak yürürlüğe girecektir. Bu tarihten itibaren ithalatçılar, ithal ettikleri ürünlerin toplam gömülü emisyonlarına denk gelen SKDM sertifikalarını satın almak zorunda kalacak. Ayrıca 2024 Temmuz ayında şirketlerin varsayılan emisyon değerlerinden, daha hassas bir şekilde ölçülen birincil verilere geçiş yapması gerekecek.
SKDM düzenlemelerine uyulmaması, ciddi yaptırımlarla sonuçlanabilir. Raporlama yükümlülüklerini yerine getirmeyen veya emisyonları doğru beyan etmeyen şirketler, her rapor edilmeyen veya yanlış beyan edilen CO2e ton başına 50 avroya kadar para cezası ile karşı karşıya kalabilir ve ek olarak ticaret kısıtlamaları gibi cezalarla karşılaşabilirler. Bu nedenle, SKDM gereksinimlerini anlamak ve bu gerekliliklere uygun hareket etmek, uluslararası ticaretle uğraşan işletmeler için hayati önem taşımaktadır.
Bu yazıda, SKDM raporlamasında yapılan beş yaygın hatayı inceleyeceğiz ve bu hatalardan nasıl kaçınılacağını açıklayacağız. Bu zorlukları anlayarak ve en iyi uygulamaları hayata geçirerek, işletmelerin uyum sağlaması, yaptırımlardan kaçınması ve küresel iklim değişikliği ile mücadeleye katkıda bulunması mümkün olacaktır.
- Raporlama Kapsamının ve Yükümlülüklerinin Yanlış Anlaşılması
SKDM raporlamasında en sık yapılan hatalardan biri, kapsamın ve yükümlülüklerin doğru anlaşılamamasıdır. Birçok şirket, hangi malların kapsam dahilinde olduğunu, hangi verilerin gerektiğini ve bu verilerin doğru bir şekilde beyan edilmesinden kimin sorumlu olduğunu tam olarak bilmemektedir. Bu yanlış anlaşılmalar, eksik veya hatalı raporlamalara yol açabilir ve uyumsuzluk nedeniyle cezalar alınmasına neden olabilir.
Nasıl Kaçınılır:
- Kapsamlı Eğitimler Düzenleyin: SKDM raporlamasıyla ilgilenen tüm departmanların (tedarik, hukuk, vergi, sürdürülebilirlik) sorumluluklarını ve görevlerini doğru anlamalarını sağlayın. Eğitimler, SKDM yükümlülüklerinin kapsamını ve uyum için gerekli spesifik verileri kapsamalıdır.
- SKDM Kılavuzlarını Düzenli Takip Edin ve Uzmanlarla Çalışın: Avrupa Birliği ve Türkite Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan resmi SKDM (CBAM) kılavuzlarını düzenli olarak inceleyin ve uyum uzmanlarından danışmanlık alın. Bu, belirsizlikleri gidermeye ve işletmenizin en güncel gereksinimler ve en iyi uygulamalarla uyumlu kalmasına yardımcı olacaktır.
- Emisyon Hesaplamalarında Hatalar
İthal edilen ürünlerin gömülü emisyonlarını doğru hesaplamak oldukça karmaşık bir süreçtir. Özellikle tedarikçilerden doğru veriler alınamadığında, varsayılan emisyon değerleri veya yanlış emisyon faktörlerinin kullanılması sık görülen hatalardır. Ayrıca, 2024 Temmuz itibariyle varsayılan emisyon değerleri yerine birincil verilerin kullanılması zorunlu hale geleceği için raporlama süreci daha da karmaşıklaşacaktır.
Nasıl Kaçınılır:
- Doğru Hesaplama Yöntemlerini Kullanın: Avrupa Birliği’nin belirlediği emisyon hesaplama yöntemlerini uygulayın. Emisyon verilerinin güvenilir ve güncel kaynaklardan sağlandığından emin olun. Hatalardan kaçınmak için hesaplamalarınızı çapraz kontrollerle doğrulayın.
- Tedarikçilerle Güçlü İletişim Kurun: Tedarikçilerinizle sıkı ilişkiler geliştirerek, SKDM uyumuna yönelik spesifik emisyon verilerini raporlamaları gerektiği konusunda onları bilgilendirin. Onlara doğru veri sunabilmeleri için rehberler ve araçlar sağlayın.
- Veri Doğrulama Yapın: Tedarikçilerden gelen emisyon verilerini düzenli olarak denetleyin ve doğruluğunu sağlamak için üçüncü taraf doğrulama hizmetlerinden yararlanın.
- Raporların Geç Teslim Edilmesi
Birçok işletme, SKDM raporlarını zamanında teslim edememekte, bu da genellikle yetersiz planlamadan veya raporlama tarihlerinin farkında olunmamasından kaynaklanmaktadır. Geçiş döneminde, SKDM raporları her çeyrekte sunulmalı ve çeyrek sonundan en geç bir ay sonra teslim edilmelidir. Geçiş dönemi sonrasında ise yıllık rapor sunulması gerekmektedir.
Nasıl Kaçınılır:
- İçeride Erken Teslim Tarihleri Belirleyin: Resmi teslim tarihlerinden çok önce hazırlıkları tamamlamak için iç teslim tarihleri belirleyin. Örneğin, SKDM raporu 31 Ocak’ta teslim edilecekse, iç tarihiniz 15 Ocak olsun.
- Raporlama Tarihlerini Takip Edin: Tüm SKDM raporlama tarihlerinin kaydını tutan güncel bir takvim oluşturun ve düzenli olarak kontrol edin. Bu tarihlerden sorumlu ekip üyelerini belirleyin.
- Geç Teslim Durumunda Yapılacakları Öğrenin: Teknik bir sorun nedeniyle raporu zamanında teslim edemediğinizde, SKDM Geçiş Sicili üzerinden gecikme talebi yapabilirsiniz. Talep sonrası 30 gün içinde raporu sunmanız gerekmektedir.
- Dolaylı Emisyonların İhmal Edilmesi
Sadece doğrudan emisyonlara odaklanıp dolaylı emisyonları (elektrik ve diğer girdilerden kaynaklanan) göz ardı etmek yaygın bir hatadır. Bu durum, eksik raporlama ve SKDM uyumsuzluğu anlamına gelir.
Nasıl Kaçınılır:
- Kapsamlı Veri Takibi Sağlayın: Hem doğrudan hem de dolaylı emisyonları içeren veriler toplanmalıdır. Özellikle üretim sürecinde kullanılan elektrikten kaynaklanan emisyonlar mutlaka hesaplanmalıdır.
- Doğru Emisyon Faktörlerini Kullanın: Dolaylı emisyonlar için doğru emisyon faktörlerini uygulayın ve bunları SKDM düzenlemelerine uygun olarak güncel tutun.
- Entegrasyon ve Otomasyon Eksikliği
Veri toplama ve entegrasyon süreçlerinde manuel yöntemlere güvenmek, iş yükünü artırır ve hata oranını yükseltir. Manuel yöntemler zaman alıcı olup hata riskini artırabilir, bu da uyumsuzluğa yol açabilir.
Nasıl Kaçınılır:
- Otomatik Sistemler Kullanın: Veri toplama ve entegrasyon süreçlerinde otomatik sistemlere geçerek hataları en aza indirin ve verimliliği artırın. Otomasyon, manuel işlemleri azaltır ve doğru veri toplamayı sağlar.
- Veri Yönetim Sistemlerini Entegre Edin: SKDM ile ilgili verilerin toplanmasını, saklanmasını ve raporlanmasını kolaylaştıran entegre veri yönetim çözümleri kullanın. Bu çözümler, tutarlı ve doğru kayıtlar tutulmasını sağlar.